Czasy najdawniejsze

Najstarsze ślady działalności człowieka na terenie Łyśniewa pochodzą z epoki brązu. Najstarszym takim obiektem jest odnaleziona w 1890 roku brązowa siekierka. Odkrycia dokonano przypadkowo w bagnie poza wioską [1]. 

Początki Łyśniewa jako wioski

Pierwszą informację o Łyśniewie zawdzięczamy Krzyżakom, którzy przywłaszczając na przełomie 1308/1309 roku Pomorze Gdańskie przejęli w bezpośrednie władanie ziemie należące dawniej do książąt, w tym tereny dzisiejszego Łyśniewa. Na nowo pozyskanym terytorium nastąpił rozwój osadnictwa powiązany z karczowaniem lasów i zakładaniem nowych osad. Pierwsza historyczna wzmianka o wiosce nad Bukowiną pochodzi z "Wielkiej Księgi Czynszowej Zakonu Krzyżackiego", gdzie pod rokiem 1437/1438 odnotowana została pod nazwą Lyssenow. Wioska w całości stanowiła własność Zakonu. Podstawą uwzględnienia Łyśniewa w Krzyżackim rejestrze był czynsz, jaki pobierano za funkcjonowanie młyna oraz użytkowanie ziemi [2]. 

Królewska własność

Po zakończonej w 1466 roku wojnie trzynastoletniej Pomorze Gdańskie zostało wcielone do państwa Polskiego, a ziemie będące w bezpośrednim władaniu Krzyżaków przeszły na własność osoby panującej – króla. W ten sposób powstały tzw. Królewszczyzny. Łyśniewo stało się wsią Królewską. Z pierwszego opisu czyli "Lustracji" z 1565 roku wynika, że wielkość wioski wynosiła 10 zgrzebi i zamieszkiwało ją 4 zamożniejszych gospodarzy zwanych gburami [3], 2 gajowych, młynarz oraz sołtys [4]. W Archiwum Skarbu Koronnego zachowały się ręczne odpisy dotyczące wsi Lissnieuo z 1565 i 1570 roku.

W 1664 roku wieś Liśniewo zamieszkiwało 17 osób (bez rodzin) zaksięgowanych do płacenia podatków. Największą grupę stanowiło 9 gburów, następnie 3 budników, 2 ogrodników, bednarz, leśny i sołtys. W tym okresie wymieniona została z imienia i nazwiska pierwsza osoba z Łyśniewa. Był nim ogrodnik z najmniejszą rolą - Paweł Kulik. Na rzece dalej funkcjonuje młyn o jednym kole, odbudowany po zniszczeniach Szwedzkich. Ponadto we wiosce - jak podaje tekst Lustracji - karczmy nimasz. Z tego też powodu ludzie sami trudzą się produkcją i koleją piwo szynkują [5].

Ostatni królewski opis - najbardziej rozbudowany - pochodzi z 1765 roku. Obok szczegółowych opisów młyna i spisu mieszkańców wioski zrelacjonowany został powstały w obrębie wsi folwark wraz z domem mieszkalnym tzw. dworem. Całością majątku zarządzał Jan Labuda. Roczny zasiew wynosił 65 korców (33 żyta, 17 jęczmienia i 15 owsa). Nie została podana wielkość folwarku, jedynie opis zaplecza gospodarczego, w skład którego wchodziły [6]:

S t o d o ł y o 3 sąmsiekach, o 2 pobojowiskach, przy których po 2 drzwi podwójnych. Sąmsieki 2 w szachulec, a trzeci w wiązanie i bale budowany. Dach na nich słomiany dobry. Przy tych stodołach 2 przystawki, jedna w szachulec, druga w słupy budowana. Dach na nich słomiany dobry. Od folwarku na lewą rękę idąc  s z o p a  stara w wiązanie, miejscami gliną, miejscami balami budowana, pod dachem słomianym dobrym. Na końcu tej szopy  c h l e w  w szachulec budowany, pod dachem słomianym. W którym podłoga z balów. Pod tymże [dachem] szpichlerek. Na drugiej stronie ex opposito tej szopy  o w c z a r n i a  dobra w szachulec budowana, pod dachem słomianym, dobrym. Na końcu  s t a j n i a  z podłogą, w wiązanie, gliną wylepiona. Do tejże stajni drzwi podwójne dobre.

Wielkość wsi nadal wynosiła 10 jednostek (włók). Stan lasu w granicach wioski, oprócz młodej dębiny rosnącej pod Siemirowicami, określony został szorstkim stwierdzeniem: same tylko chrusty. Do wsi należały pobliskie jeziora: Trzemeczno, Czarne, Lysniewskie (najprawd. Miemino), Długie i Czarne pod Kowalami [7]. 

Opisy Łyśniewa występują także w kościelnych dokumentach z 1598, 1686, 1710, 1749 i 1766 roku. Najstarsze natomiast spisy ludności zachowały się w księgach chrztu, począwszy od 1706 roku.

II Wojna Światowa

Dramat wojny w przygranicznym Łyśniewie nastąpił niemal natychmiastowo. W swoich zapiskach ks. Antoni Pepliński wspomina że na drugi dzień było już u nas po wojnie. Niemcy szybko zajęli Pomorze, Kaszuby i wcześniej niż gdzie indziej zaczął się trudny okres okupacji.[22]

W pierwszej kolejności likwidowano warstwę przywódczą. W okolicach Kościerzyny bestialsko zamordowany został przedwojenny kierownik szkoły w Łyśniewie - Bernard Szumocki [23]. Pod Kartuzami rozstrzelanych zostało kilkadziesiąt osób m. in. Jan Hoppa z Łyśniewa [24]. Swoje życie podczas wojny stracili także Franciszek Górlikowski, Józef Bulczak, Maria Lis, Alojzy Ropela, Józef Lis, Józef Lejk [25]. W trakcie wojny Antoni Pepliński jako jedyny absolwent gimnazjum w Łyśniewie, zorganizował we wsi tajne nauczanie. Objęło ono kilka wsi. Po wojnie czterech jego uczniów zdało do gimnazjum. Wszyscy zostali nauczycielami. W 1941 r. młodzież z okolic Łyśniewa założyła oddział partyzancki i nawiązała kontakt z organizacją "Gryf Kaszubski" [26]. Ważną rolę w tej wojskowej organizacji pełnił pochodzący z Łyśniewa Juliusz Koszałka. Podczas wojny Łyśniewo było schronieniem dla działaczy późniejszego "Gryfa Pomorskiego".

9 kwietnia 1943 roku wysiedlono z Łyśniewa rodziny Augustyna Bulczaka, Wiktora Wenty, Jana Bulczaka i Władysława Brzeskiego [27]. W ich miejsce osiedlono ok. 10 rodzin niemieckich. To wydarzenie tak w "Przyczynku do biografii" ks. Antoniego opisał Jaromir Szroeder [28]:

Któregoś dnia doszła do Łyśniewskiego Dworu wiadomość, że do Łyśniewa przyjechały samochody i że będą wywozić do Potulic. Znaleźli się chętni Niemcy, którzy chcieli przejąć gospodarstwa Bulczyków i Brzeskich. I jedną, i drugą rodzinę zapakowano do samochodów i wywieziono do Potulic, a na ich miejsce osadzono niemieckich gospodarzy.

Nieustanna obawa o utratę życia widoczna jest w zapiskach ks. Antoniego [29]: 

Od dnia 31 marca (roku nie pamiętam), kiedy to upłynął termin podpisywania list tzw. Eingedeutsch, dla ostrożności sypiałem przeważnie pod gołym niebem, by uchronić się od wywózki. Listy nie podpisaliśmy, co przyczyniło się […] do tego, że cała wioska (może oprócz jednej czy dwóch rodzin) listy nie podpisała. Częste były rewizje. […] Nieraz trzeba było uciekać z mieszkania. […] Od 1 kwietnia 1943 roku, kiedy to Niemcy ścięli w Berlinie naszego wujka [matki brata Antoniego Szroedera – przyp. J. Sz.], nastrój zmienił się na gorsze. Ciągle ta myśl, kiedy po nas przyjdą.

Podczas okupacji niemieckiej nazwa Lissniewo została w 1942 roku przez nazistowskich propagandystów niemieckich (w ramach szerokiej akcji odkaszubiania i odpolszczania nazw niemieckiego lebensraumu) zweryfikowana jako zbyt kaszubska i przemianowana na nowo wymyślone i bardziej niemieckie – Lischnau. Powiązania wojenne z Łyśniewem posiadał także Stanisław Szroeder, który chcąc uniknąć wcielenia do Wermachtu postanowił na początku 1945 roku uciec do Łyśniewa. To zdarzenie przedstawił następująco [30]: 

Przy jednym peronie stał mój pociąg do Rummelsburga. Ale ja wskoczyłem do innego, w przeciwnym kierunku, do Lauenburga, czyli Lęborka. Miałem plan, żeby wyskoczyć na stacji w Wutzkow, czyli Oskowie, i stamtąd przedostać się do domu ciotki Justyny, siostry mojego ojca. Mieszkała w Łyśniewie, które przed wojną było po polskiej stronie. (...) Czekało mnie 16 kilometrów pieszo. Droga do ciotki Justyny wiodła przez pola i las. Biegłem, nie wiedząc, co mnie czeka za kilometr, dwa. Była odwilż, śnieg topniał, nie wiedziałem już, czy jestem cały mokry ze strachu, czy od wysiłku. A może od śniegu? Co sto, dwieście metrów rzucałem się na ziemię i zanurzałem głowę w zaspy. Bagażu dużego nie miałem, ale i tak ciążył. Nie mogłem go jednak porzucić. Jakby tak kto znalazł moją maskę przeciwgazową i ruszył za mną po śladach? Jak ja się namodliłem w tamtej drodze, to pani nie ma pojęcia. "Maryja Józef swiãti! Jic Stachu, bo albo ty przetrzymasz, albo tu będziesz pochowany gdzieś". Idę więc i nagle widzę podwórze wujostwa. Jeszcze dwieście, trzysta metrów i jestem u cioci! Podszedłem do okna, a tam przy stole obcy ludzie z wujem i ciotką siedzą i rozmawiają. (...) Ci obcy ludzie, których zobaczyłem u wujostwa przez okno, to było czterech Rosjan, którzy uciekli z niemieckiej niewoli i ukrywali się w Łyśniewie, czekając na rychłe nadejście swoich. Mama nie wiedziała, gdzie jestem, myślała chyba, że jej tyci knopik zginął na froncie, bo nie pisałem do domu. Ale nie miała kłopotów z powodu dezercji syna. Gestapo jej nie nachodziło, mieli ważniejsze sprawy na głowie. Wojna zaraz miała się kończyć. Szykowali się do ewakuacji. A ja w Łyśniewie pomagałem wujostwu w gospodarstwie i ze wszystkimi czekałem na Ruskich. Matko, jak ja czekałem! Jak na zbawienie. Armia Czerwona miała mi przynieść wolność od wojska, frontu i śmierci. (...)

W samym tylko Łyśniewskim dworze w ostatnim roku wojny - jak później w swoim życiorysie napisał ks. Antoni - ukrywało się trzech żołnierzy rosyjskich, dwóch żołnierzy włoskich, którzy byli u nas jeszcze przez 1,5 roku po wojnie, najstarszy brat i kuzyn Stanisław Schroeder po ściętym wujku. W podwórzu (u sąsiadów) ukrywało się jeszcze trzech Rosjan i jeden Polak [31].